اکتوپیک اراپشن (رویش نابجای دندان)؛ علل، تشخیص و درمان

اکتوپیک اراپشن به حالتی گفته می‌شود که دندان‌ ها به جای مسیر طبیعی خود، در موقعیت نامناسبی در دهان رشد می‌کنند. این وضعیت که با عنوان رویش نابجای دندان نیز شناخته می‌شود، بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده شده و می‌تواند باعث مشکلاتی در زیبایی لبخند و عملکرد دهان شود. بروز این عارضه معمولاً به دلیل عوامل ژنتیکی، کمبود فضا در فک یا رشد نامتعادل دندان‌ها رخ می‌دهد. تشخیص زودهنگام توسط دندانپزشک یا ارتودنتیست می‌تواند از بسیاری از عوارض بعدی جلوگیری کند. در ادامه به علل، روش‌ های تشخیص و بهترین راه‌ های درمان اکتوپیک اراپشن می‌پردازیم.

اکتوپیک اراپشن چیست؟

اکتوپیک اراپشن به حالتی گفته می‌شود که یک دندان به جای مسیر طبیعی خود در لثه و فک رشد کند و در موقعیت نامناسبی ظاهر شود. این وضعیت که با عنوان رویش نابجای دندان نیز شناخته می‌شود، می‌تواند باعث مشکلات زیبایی، نامرتبی دندان‌ ها و گاهی اختلال در جویدن یا گفتار شود. اکتوپیک اراپشن بیشتر در دندان‌ های دائمی نیز دیده می‌شود و تشخیص زود هنگام توسط دندانپزشک یا ارتودنتیست برای پیشگیری از عوارض بعدی اهمیت زیادی دارد.

علائم رویش نابجای دندان

علائم رویش نابجای دندان می‌تواند بسته به شدت و محل دندان متفاوت باشد؛ اما رایج‌ ترین نشانه‌ ها عبارتند از:

• مشکلات در جویدن یا گاز گرفتن غذا.
• تغییر در ظاهر لبخند یا ناهمواری لثه‌ها.
• ناراحتی یا درد خفیف در محل رویش دندان.
• فاصله غیرطبیعی بین دندان‌ ها یا انباشتگی بیش از حد در فک.
• قرارگیری دندان در موقعیت غیر عادی یا کج نسبت به دندان‌ های مجاور.

علل بروز اکتوپیک اراپشن

بروز اکتوپیک اراپشن معمولاً به عوامل متعددی بستگی دارد که می‌توان آنها را به صورت زیر دسته‌ بندی کرد:

• اختلاف در رشد و تکامل دندان‌ ها می‌تواند مسیر رویش آنها را تغییر دهد.
• کمبود فضا در فک یا وجود دندان نهفته باعث می‌شود دندان‌ ها مسیر صحیح رشد خود را از دست بدهند.
• افرادی که سابقه خانوادگی مشکلات دندانی یا هیپودنشیا دارند، احتمال بروز اکتوپیک اراپشن در آنها بیشتر است.
• دندان اضافی در لثه کودکان می‌تواند مسیر طبیعی رشد دندان‌ ها را مسدود کرده و باعث رویش نابجای دندان ها شود.
• آسیب‌ های فیزیکی، عادات نادرست دهانی یا از دست دادن زودهنگام دندان شیری نیز می‌تواند در ایجاد اکتوپیک اراپشن موثر باشد.

عوارض رویش نابجای دندان

عوارض رویش نابجای دندان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• مشکلات زیبایی: دندان‌ های نامرتب ظاهر لبخند را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
• درد یا ناراحتی در فک و لثه: فشار و موقعیت نامناسب دندان می‌تواند باعث درد موضعی شود.
• اختلالات جویدن و تکلم: رویش نابجای دندان می‌تواند عملکرد دهان را در جویدن و صحبت کردن مختل کند.
• آسیب به دندان‌ های مجاور: دندان‌ های اکتوپیک ممکن است باعث ساییدگی یا فشار غیرطبیعی روی دندان‌ های همسایه شوند.
• افزایش خطر پوسیدگی و التهاب لثه: تمیز کردن دندان اکتوپیک اراپشن سخت‌ تر است و احتمال تجمع پلاک و التهاب لثه افزایش می‌یابد.

تشخیص اکتوپیک اراپشن

تشخیص اکتوپیک اراپشن بر اساس روش‌ های زیر انجام می‌شود:

• بررسی علائم و نشانه‌ ها: درد، فشار یا مشکلات جویدن می‌تواند به تشخیص زودهنگام رویش نابجای دندان کمک کند
• رادیوگرافی (X-ray): برای تعیین محل دقیق دندان اکتوپیک و بررسی وضعیت ریشه‌ ها و دندان‌ های مجاور استفاده می‌شود.
• معاینه بالینی: دندانپزشک موقعیت دندان‌ ها، نحوه رویش و فاصله آنها را بررسی می‌کند و وجود دندان اکتوپیک اراپشن را تشخیص می‌دهد.
• تصویربرداری سه‌ بعدی (CBCT): در موارد پیچیده، اسکن سه‌ بعدی کمک می‌کند تا موقعیت رویش نابحای دندان و ارتباط آن با ساختارهای اطراف مشخص شود.

نحوه درمان اکتوپیک اراپشن

نحوه درمان اکتوپیک اراپشن بستگی به شدت مشکل، موقعیت دندان و سن بیمار دارد و معمولاً شامل روش‌ های زیر است:

• مانیتورینگ و پیگیری منظم: در موارد خفیف، دندانپزشک رشد دندان‌ ها را تحت نظر می‌گیرد تا زمان مناسب برای درمان مشخص شود.
• استخراج دندان: در مواردی که دندان اکتوپیک نمی‌تواند در مسیر طبیعی رشد کند یا موجب آسیب به دندان‌ های مجاور شود، ممکن است کشیدن دندان انجام شود تا علاوه بر رفع مشکل، امکان درمان فاصله بین دندان نیز فراهم شود.
• ارتودنسی اصلاحی: اگر به علت زود دندان درآوردن نوزاد فاصله یا نامرتبی بین دندان‌ ها ایجاد شده است، یا سایر موارد، استفاده از براکت‌ ها و بند لوپ دندانپزشکی برای هدایت دندان به مسیر طبیعی و اصلاح ظاهر دندان‌ ها توصیه می‌شود.

پیشگیری از رویش نابجای دندان

پیشگیری از رویش نابجای دندان معمولاً با رعایت چندین نکته ساده اما موثر امکان‌ پذیر است:

• پیگیری رشد دندان‌ های شیری و دائمی: کشیدن یا نگهداری به موقع دندان‌ های شیری می‌تواند مانع از رویش نابجای دندان شود.
• معاینات منظم دندانپزشکی کودکان: شروع معاینات از سنین پایین کمک می‌کند تا مشکلاتی مانند اکتوپیک اراپشن به‌ موقع شناسایی شوند.
• کنترل زود هنگام فضاهای فکی: استفاده از فضا نگهدار دندان کودک در صورت کمبود فضا، مسیر مناسب برای رشد طبیعی دندان‌ ها فراهم می‌کند.
• رعایت بهداشت دهان و دندان: حفظ سلامت دندان‌ ها و لثه‌ ها از بروز عفونت یا التهاب که ممکن است رویش دندان‌ ها را مختل کند، جلوگیری می‌کند.
• مشاوره ژنتیکی در موارد خانوادگی: در صورت سابقه خانوادگی رویش نابجای دندان، بررسی‌ های دقیق‌ تر و اقدامات پیشگیرانه زودهنگام توصیه می‌شود.